Pałac w Żmigrodzie – Historia i opis
Wczesne dzieje (XIII-XVII w.)
Pierwsza wzmianka o żmigrodzkim grodzie pochodzi z 1292 roku. Była to wówczas drewniana budowla obronna, stanowiąca ważny punkt na granicy Śląska i Wielkopolski. W XIV wieku na podmokłych terenach wśród rozlewisk rzeki Baryczy wzniesiono murowany zamek (castrum), otoczony fosą. Warownia była własnością biskupów wrocławskich, książąt oleśnickich, a od 1494 roku – niemieckiego rodu von Kurzbach. To z inicjatywy Wilhelma von Kurzbacha w 1560 roku powstała zachowana do dziś charakterystyczna kamienno-ceglana wieża.
W 1592 roku dobra żmigrodzkie zakupił Urlyk von Schaffgotsch. W tym okresie zamek dwukrotnie niszczyły pożary, został jednak odbudowany i znacznie ufortyfikowany. Chociaż umocnienia pozwalały skutecznie odpierać ataki przez niemal dwa lata, determinacja wojsk szwedzkich doprowadziła do upadku twierdzy w 1642 roku. Szwedzi wykorzystywali go jako bazę wypadową przez kolejne 8 lat. W 1641 roku, po skonfiskowaniu majątku Schaffgotschów, cesarz przekazał zamek generałowi Melchiorowi von Hatzfeld.
Barokowa rezydencja rodu von Hatzfeld (XVII-XX w.)
Od połowy XVII wieku aż do końca II wojny światowej posiadłość należała do rodu von Hatzfeld. W latach 1655-57 inicjatywa Melchiora von Hatzfelda doprowadziła do gruntownej przemiany średniowiecznej warowni. W miejsce starych budynków i obwarowań (z których ocalała jedynie wieża) powstał okazały barokowy pałac.
Prawdziwy początek barokowej rezydencji wiąże się z budową w 1683 roku pałacowej kaplicy autorstwa Carla Rossiego. Następnie, w latach 1706-1708, według projektu Christopha Hacknera, wzniesiono nowe, trójskrzydłowe założenie pałacowe połączone z kaplicą. Kolejna znacząca modernizacja miała miejsce w latach 1762-1765, kiedy to Karl Gotthard Langhans przedłużył skrzydło południowe, dodając klasycystyczną część z rokokową salą.
Pałac gościł znamienitych gości, a w 1813 roku debatowali w nim car Aleksander I, król pruski Fryderyk Wilhelm III oraz posłowie z Anglii i Austrii, omawiając plan ostatecznej rozprawy z Napoleonem.
Zniszczenie i stan obecny
Rezydencja została doszczętnie zniszczona przez Armię Czerwoną na początku 1945 roku i popadła w ruinę. Przez wiele lat prowadzono prace zabezpieczające, które zakończono w 2013 roku, adaptując obiekt do zwiedzania w formie trwałej ruiny.
Do dziś zachowały się mury obwodowe barokowej części z kaplicą, ozdobioną kartuszem herbowym Hatzfeldów, oraz wieża z XVI wieku. Dla zwiedzających udostępniono wnętrza dzięki systemowi ramp i żelbetowych schodów, które jednocześnie stabilizują historyczne mury. Rozebraną po wojnie część skrzydła południowego zaakcentowano trejażem z pnącymi różami, tworząc letnią scenę i widownię, gdzie eksponowane są również elementy kamieniarskie z pałacu. Część piwnic zaadaptowano na restaurację.
Obiekt jest własnością miejską i dostępny dla turystów.
